نقد فیلم آنچه بعدا اتفاق می افتد؛ مگ رایان هم نمی تواند ژانر کمدی عاشقانه را زنده کند - وبلاگ دانلود شریف

به گزارش وبلاگ دانلود شریف، یک مکان عمومی را در نظر بگیرید (یا خصوصی؛ فرقی نمی کند. مهم این است که دو نفر با هم زیر یک سقف قرار بگیرند و به دلایلی نتوانند از آنجا بیرون بیایند). یک زن و یک مرد سابقاً عاشق را بگذارید تویش و به خاطر شرایط موجود کاری کنید مجبور شوند همنشینی و با هم اختلاط کنند. به اصطلاح سنگ های گذشته را با هم وا بکنند. چون در بیست سال اخیر- احتمالاً چون زیادی به هم عاشق و از هم دلشکسته بودند- دلیلی ندیده اند این لطف را در حق هم بکنند و حالا هم این دست روزگار و تقدیر است که آن ها را کنار هم قرار داده است. این ایده تازه ترین فیلم مگ رایان، دخترک دلربا، نماد ژانر کمدی رمانتیک سینمای هالیوود در دهه 1980 و 1990 است که بعد از سال ها دوباره به پرده نقره ای بازگشت. با توشه راهش، این بار نه فقط در مقام بازیگر که کارگردان، در دومین تجربه کارگردانی. در واقع با خودش گفته یا به او گفته اند یک بار دیگر شانس خودش را با سابقه و تجربه ای که در این کار و ژانر دارد، امتحان کند تا شاید هم خودش به سینما برگردد و تصویر مخدوش شده اش را ترمیم کند. یا دست کم با نوستالژی مخاطب جذب کند و ژانر بیچاره تقریباً مرده کمدی عاشقانه را دوباره زنده کند. نتیجه چیست؟ شکست مطلق. می رود در دسته ای کاش خانم رایان این کار را نمی کرد و می گذاشت همان تصور دلپذیر سالی یا اقلاً دختر کتابفروش فیلم نامه داری (Youve Got Mail) در ذهنمان باقی می ماند. از آن بدتر، فیلم یادآور مرگ ژانر کمدی عاشقانه است و این خبر بد و ناامیدکننده ای برای طرفداران ژانر است. چون اگر مگ رایان، دختر رؤیایی آمریکا نتواند آن را زنده کند، پس که می تواند؟ آیا امثال نورا افران هنوز چنین توانایی ای را دارند؟ یا به کل باید قید ژانر کمدی رمانتیک را با آن فیلم های دهه هشتاد و نودی زن بامزه سربه هوای باهوش و مرد کول مجذوب کننده باهوش خداحافظی کرد؟ آیا زمانه دیگر ژانر کمدی عاشقانه را نمی پذیرد؟ یا این جنس را نمی پسندد؟ پاسخ این پرسش ها هرچه باشد، آنچه بعدا اتفاق می افتد (یا آینده که معادل بهتری برای عنوان انگلیسی فیلم است) مگ رایان فیلم خوبی نیست. و این دلایل واضح و روشن دارد. نقد فیلم آنچه بعدا اتفاق می افتد را در این مطلب بخوانید.

در نقد فیلم آنچه بعدا اتفاق می افتد خطر لو رفتن داستان وجود دارد.

فیلم ترکیبی است از یک تم ساده تکراری و چند ایده پرداخت نشده و خوب شکل نگرفته کمی بلندپروازانه. یک زن و مرد ظاهراً همنام، دابیلو دیویس، نام زن ویلاست و نام مرد ویلیام، در گذشته ای دور رابطه ای عاشقانه با هم داشتند. حالا تصادفاً در فرودگاهند و چون پروازشان به دلیل شرایط وخیم آب و هوا به تعویق افتاده و ظاهراً حالا حالا هم قرار نیست (دست کم به مقدار یک فیلم بلند سینمایی) درست شود، کنار هم قرار می گیرند. زن مگ رایان است و مرد دیوید دوکاونی.

اولین چیزی که در روبروه با فیلم و مگ رایان توی ذوق می زند، همان طور که پیشبینی می شد، جراحی های متعدد زیبایی صورت خانم رایان است. پس آن دخترک بانمک با آن خنده شیرین کجاست؟ طبعاً برای نیروی گرانش زمین و بالا رفتن سن نمی شود کاری کرد. یا شاید به قول یک خانم بازیگر ایرانی می شود در انجام این کارها دقت عمل بیشتری به خرج داد. با این حال، خانم رایان یک قربانی مطلق جراحی های زیبایی است و این حقیقتاً تصویر شیرین ثبت شده از او در فکر ما را مخدوش می کند؛ همچون خنجری است در قلب و تماشای فیلم را هم سخت می کند. به خصوص تماشای او در یک نقش کمدی عاشقانه.

به هر روی، خانم رایان حتماً خودش این ها را می دانسته و ریسک کرده که چنین تصمیمی گرفته است. بازی در این نقش بماند، کارگردانی تصمیم بسیار بزرگتر و پرخطرتری است که خوب از پس آن هم برنیامده است. فیلم بودجه زیادی هم نداشته. سه میلیون دلار. همین قدر هم در گیشه فروخته. رایان خودش در نگارش فیلمنامه نقش داشته است. برای بازیگر نقش مرد دیوید دوکاونی انتخاب بدی نیست، اما بهترین هم نیست. شاید گزینه های دیگری مثلاً تام هنکس یا حتی بیلی کریستال، بازیگرانی که تصویر مگ رایان در فیلم کمدی عاشقانه در کنارشان ثبت شده و نوستالژی است، بهتر می بودند. اما بیلی کریستال که دیگر بازی نمی کند. تام هنکس احتمالاً با خانم رایان کار نمی کند.

مگ رایان به دلایل زیادی سال ها پیش گرفتار فرهنگ بایکوت و از سینما کنار گذاشته شد. اول به خاطر خراب کردن تصویر سوئیت هارت آمریکا با بازی در فیلمی جنجالی. بعد به خاطر افشای اخبار رابطه پنهانی با راسل کرو در زمان زناشویی با دنیس کوئید، و کمی نزدیک تر هم همین جراحی های زیبایی.

گویا مگ رایان دوست نداشت با نماد دختر خوب و رویایی آمریکایی که هم همه دوست دارند دوستش باشند هم با او ازدواج کنند، شناخته شده باشد. تصمیماتش در زندگی شخصی و هنری بر خلاف انتظارها پیش رفت و بعد طبیعتاً بایکوت شد. بازگشت او به صحنه سینما می توانست یک اتفاق باشد. اما نشد، که کاش می شد. چون جسورانه بود. به خصوص به خاطر نقشی که برای خودش نوشته است.

زن پابه سن گذاشته همان طور خل وضع فیلم آنچه بعدا اتفاق می افتد نقطه عکس دختر خوب و رویایی است. او با ویلیام در رابطه ای عاشقانه بوده، ظاهراً به او خیانت کرده، یک بچه هم با هم داشتند که از دست دادند، تعیین است روحیه ای آزاداندیشانه دارد، نمی تواند عادی زندگی کند؛ بنابراین رها شده و تنهاست. دقیقاً همان طور که انتظار و افکار عمومی است. با دختران این چنینی نمی توان ازدواج کرد. مرد قصه هم همین را می گوید. مشکل اینجاست که جدای اهداف بلندپروازانه، مثل همین لایه های زیرپوستی شخصیت زن یا فرودگاه سخنگو (اگر فرض را بگذاریم که فرودگاه هوشمند است پس یعنی زمان فیلم آینده است، عنوان فیلم هم چنین چیزی را می خواهد بگوید) فیلم در تمام وجوه دیگر مسائل عدیده جدی دارد.

از وجه بازگشت مگ رایان با یک فیلم کمدی عاشقانه، نه تنها یادآور آن تصویر نوستالژیک نیست، خرابش هم می کند. خانم رایان به جز جراحی زیبایی ظاهراً یک مشکل فیزیکی در پاهایش هم دارد که تماشایش ناراحت کننده است یا اگر ندارد و این را به کاراکتر اضافه کرده تا روحیه سربه هوا و خل وضعش را نشان دهد، تصمیم بسیار اشتباهی است. چون مگ رایان یکی از استادان کمدی فیزیکی سینمای مدرن بود و حالا با این کاراکتر آن را به کاریکاتوری از خودش تبدیل کرده و چیزی هم به نقش اضافه نکرده که کم هم کرده است. شاید این ها عامدانه باشد یا توجیه پزشکی داشته باشد. هرچه هست تماشای او و فیلم را سخت می کند و در منطق فیلم خلل ایجاد می کند. این راه رفتن به این زن نمی آید. چرا باید این قدر آزاردهنده باشد؟ یعنی خانم رایان می خواهد بگوید که باید اضمحلال انسان را هم تاب بیاوریم؟ بله، بیاوریم ولی اگر چنین است پس چرا فیلم کریسمسی هم می شود؟ یا با همه ایده ها لاس می زند؟ بالاخره آیا ما قرار است با یک فیلم عاشقانه شیرین روبرو شویم که با شخصیت هایش همذات پنداری کنیم یا با دو انسان باتجربه پابه سن گذاشته با وجوه تاریک عمیق فلسفی؟ جای این شخصیت ها، یعنی دسته دوم در چنین فیلمی نیست. و مگ رایان بدون شک چنین کمدی ای را نساخته است. کمدی سیاه نیست. گرچه جاهایی سعی می کند بشود. در واقع، از هر گوشه ای می توان چیزی در آن پیدا کرد. چون انسجام حسی تعیینی ندارد و دائم در نوسان است.

یک جا کمدی عاشقانه مبتنی بر بگو مگو و کل کل است. یک جا شبیه فیلم های ریچارد لینکلیتر سعی می کند حرفهای عمیق من باب هستی و وجود و شرایط انسان امروز و جهان بزند. یک جا درحد کمدی های تین ایجری آبدوغ خیاری نزول می کند. یک جا سعی می کند شبیه همان کمدی عاشقانه های معروف شود. و همه اینها در فضای تاریک فرودگاهی زیر برف و بوران، بدون کوچک ترین تعاملی با انسانی دیگر اتفاق می افتد. آن صدای هوشمند فرودگاه تنها شخصیت دیگر فیلم است که واقعاً نمی دانیم و نمی فهمیم چیست. ظاهراً فقط با این دو نفر حرف می زند. چون فقط اطلاعات پروار نمی دهد. مستقیماً با دابلیو دیویسها حرف می زند که هر کدامشان برای هدفی کنار هم قرار گرفته اند. دست تقدیر آن ها را کنار هم قرار داده تا همدیگر را تشویق کنند و دوباره از جایشان بلند شوند. اگر روزی نتوانستند کنار هم بمانند، حالا جبران شکست ها و خطاهای گذشته را بکنند.

می گویم که ایده جالب است. نو نیست. اما جالب است. بیشتر یادآور صحنه تئاتر است. احتمالاً دلیل این جمع و جور بودن از مکان تا شخصیت ها هم همین است. گرچه فیلم اقتباسی است از یک کتاب. بر صحنه تئاتر با متن و مضمونی بهتر، دست کم مضمونی که به سن این شخصیت ها و خردی که نشان می دهند دارند بیاید، حتماً محصول چیز بهتری از آب در می آمد. قصه عاشقانه این دو، شکل ارتباطشان، مسائل امروزشان همه و همه صرفنظر از عمق یا ادعایشان به خاطر فیلمنامه، دیالوگ ها و بازی های بد و نامنسجم به فیلم ضربه می زند و تجربه تماشایش را کسل کننده می کند.

دوکاونی را با سریال کالیفرنیکیشن می شناسیم. او در آن سن پیروز شد نقش یک عاشق کول باهوش مجذوب کننده را خوب بازی کند. اینجا با گرد زمانه روی چهره اش در برابر حال پریشان و صورت جراحی شده مگ رایان شیمی بین اید دو شکل نمی گیرد. این دو بازیگر در کنار هم انتخاب های خوبی برای این نقش ها نیستند و متن و کارگردانی و حتی طراحی لباس هم هیچ کمکی بهشان نمی کند. طراحی لباس مگ رایان چرا چنین است؟ قرار است بوهمین باشد اما اصلاً مناسبش نیست. همه چیز به شکل غریبی رقت آور می شود. بنابراین، نه آنجا که مرحله کل کل است به دل می نشیند، نه آنجا که نزدیک تر می شوند، عاشقانه می شود و نه حتی وقتی دراماتیک می شوند تأثیرگذار است. قرار است این دو در یک محیط سرد مدرن یاد گذشته ای زیبا که به خاطر خطاهای جوانی از دست رفته و به خاطر زمانه و البته سن دیگر بازگشتنی نیست، نقش دو بیگانه را بازی کنند و با یاد عشق دوباره از جایشان بلند شوند، هر چند شکست خورده اند و زمانه جایی برایشان ندارد. اما متأسفانه هیچ یک از اینها در اجرا درست درنیامده است. مصنوعی و بی حوصله اند. جراحی های زیبایی خانم رایان هم اوضاع را بدتر می کند. پشت آن همه کشیدگی پوست هیچ احساسی نمی توان یافت که بشود با غم مادری که یک بچه از دست داده و یک بچه ناخواسته دیگر را به دیگران داده، همدلی کرد.

تعیین هم نیست قرار است او را همین شکلی که هست بپذیریم یا به خاطر انتخاب سبک زندگی آزادانه و رابطه با موزیسین ها و تن ندادن به مسئولیت زندگی عادی و چیزهایی که از پس این انتخاب از دست داده، دل بسوزانیم و افسوس بخوریم. اگر فیلمنامه جور دیگری نوشته می شد، شاید می شد حرفهای بیشتر و بهتری درباره این مضامین زد. اما این فیلم نه نگاه واقعگرایانه دارد نه فانتزی کمدی عاشقانه وار. می خواهد هم عاشقانه باشد، هم بامزه، هم نوستالژیک، هم عمیق هم طرفدار زندگی و حتی حقوق زنان. قرار است تضاد دیدگاه ها باشد که با نیروی عشق آسان می شود. خوب است که خاتمه قصه پریانی ندارد اما محرکه قوی هم ایجاد نمی کند که بخواهد بال پرواز و نقطه تحول شخصیت هایش شود. جایی این میان با کمترین امکانات و بدترین بازی ها و دیالوگها و فضاسازی گیر می کند و شعار خاتمهی بازگشت به زندگی اش را دم دستی و غیرقابل باور جلوه می دهد.

شاید باید پذیرفت که ژانر کمدی عاشقانه با تمام تجربیات شکست خورده سال های اخیرش به خاتمه رسیده یا دست کم این جنسش خریدار ندارد. یا به نیروهای تازه نفس بااستعداد نیاز دارد که بیایند کمدی عاشقانه زمانه خودشان را خلق کنند. چون آن موج دهه هشتاد و نود متأثر از سینمای کلاسیک و روشنفکری فیلمسازی مثل وودی آلن بود که اوایل قرن بیست و یکم نفس های آخرش را کشید. از آن زمان تا کنون هیچ کمدی عاشقانه شاخص و به یادماندنی دیگری ساخته نشد. جولیا رابرتس و مگ رایان و تمام کسانی که نماد این ژانر بودند هم به خصوص در ده سال اخیر پیروز نشدند، یک نمونه پیروز دیگر روی پرده و در فکر ما ثبت کنند. تجربه هایی اندک در نهایت ناباوری میان شخصیت های سالمند شکل گرفته اما جوانانه و میانسالانه، به خصوص میانسالانه، تبدیل به آرزویی محال شده است. نمی شود خانم رایان را شماتت کرد که فیلم کمدی عاشقانه ساخته و بازی کرده اما برای چهره از دست رفته او همچون میکی رورک کاری نمی شود کرد. مگر آنکه مثل او، مگ رایان هم تصمیم بگیرد نقش های عجیب و غریب بازی کند تا دست کم با ظاهرش همخوانی داشته باشد. بعید است خانم رایان بتواند چنین کاری کند. بعید است با این تجربه شکست مطلق فیلم آنچه بعدا اتفاق می افتد اصلاً دوباره به سینما برشود و بار دیگر زیر تیغ نقد برود.

نقد فیلم آنچه بعدا اتفاق می افتد دیدگاه شخصی نویسنده است و لزوما موضع وبلاگ دانلود شریف مگ نیست.

منبع: وبلاگ دانلود شریف